Odporność psychiczna w rywalizacji sportowej
Wyobraź sobie, że stoisz w tunelu wielkiego stadionu. Już tylko kilka kroków dzieli Cię od finałowego biegu igrzysk olimpijskich. Zza ścian dochodzi odgłos rozentuzjazmowanego tłumu, błyskają flesze, kolorowe światła oświetlają Twoją twarz. Co czujesz?
Nieodłącznym elementem rywalizacji sportowej jest stres, presja czasu i otoczenia. Każdy z nas musi sobie z nią poradzić chcąc przekraczać kolejne bariery. Coraz większe znaczenie ma odporność psychiczna.
Odporność psychiczna jest to zdolność do osiągania swoich celów i utrzymanie dobrej formy psychicznej pomimo porażek, presji i przeszkód, które stawia przed nami życie. Mówiąc słowami psychologa, to umiejętność sterowania zdolnościami percepcyjnymi, intelektualnymi i emocjonalnymi. Nie ma przecież na świecie zawodnika, który nigdy nie mierzył się z przeciwnościami, który nie przekraczał swoich słabości.
Odporność psychiczną możemy zdefiniować jako zespół cech, a tworzą ją: wyzwania, pewność siebie, zaangażowanie oraz poczucie wpływu.
WYZWANIA – to nic innego jak zachowanie równowagi pomiędzy wyzwaniem a umiejętnościami. Jeśli mamy sytuację, że umiejętności przewyższają wyzwanie, to zawodnik może się tym znudzić bardzo szybko i podchodzić do tego nie w pełni zaangażowany. Natomiast jeśli wyzwanie przerośnie umiejętności, to zawodnik może być sfrustrowany daną sytuacją. Zawsze trzeba brać to pod uwagę wyznaczając sobie cele sportowe.
PEWNOŚĆ SIEBIE – trzeba budować w sobie wiarę we własne umiejętności i pewność co do dobrze przepracowanych treningów. Te dwa czynniki przerodzą się w spokój ducha i wiarę we własne siły podczas zawodów czy ciężkich jednostek treningowych.
POCZUCIE WPŁYWU – inaczej też możemy powiedzieć kontrola własna. To przekonanie, że mamy wpływ na własne życie i to, co się w nim dzieje. To także kontrola nad własnymi emocjami. Sportowcy odporni psychicznie posiadają umiejętność zarządzania swoimi emocjami tak, żeby one sprzyjały współzawodnictwu lub zaangażowaniu w daną jednostkę treningową. Umieją dostosować swoje emocje do danej sytuacji. Potrafią negatywne emocje oddalić od siebie, żeby one nie przytłaczały pozytywnych aspektów danej chwili.
ZAANGAŻOWANIE – osiągnięcie sukcesu to praca każdego dnia. Często długa i żmudna. Zaangażowanie i wytrwałość w realizowaniu celów to bardzo ważna cecha dla zawodników. Gdy jesteśmy wytrwali i zaangażowani, to nie poddajemy się nawet wtedy, kiedy zadanie jest trudne i wymaga wzmożonego wysiłku.
Jak możemy wzmacniać swoją odporność psychiczną?
1. Utrzymujmy dobre relacje z trenerem i kolegami z drużyny.
2. Uczmy się reakcji na kryzysy. Zaplanujmy sobie wcześniej co zrobimy kiedy wydarzy się coś niespodziewanego na trasie zawodów, np. podczas triathlonu przebijemy oponę. Co wtedy? Dobry plan pozwoli zachować spokój psychiczny.
3. Uczmy się działania w trudnych sytuacjach. Trening w ciężkich warunkach pozwoli zaadoptować się do każdych warunków podczas zawodów. Pada deszcz, a trzeba iść biegać? Idziemy! Przecież na zawodach też może padać.
4. Akceptujmy to, na co nie mamy wpływu. Zmiana trasy w ostatniej chwili, albo urwanie chmury. Nie mamy na to wpływu. Przyjmujmy to ze spokojem. Wszyscy będą mieli takie same warunki do rywalizacji.
5. Wyznaczajmy sobie realne cele. Stawianie poprzeczki dużo wyżej niż nasze umiejętności może nas frustrować. Cele powinny być zbliżone do naszych umiejętności, mierzalne i dające szanse na poprawę wyników krok po kroku.
6. Poznawajmy siebie każdego dnia. Obserwujmy nasz organizm podczas treningu, stresowych sytuacji czy w wyjątkowych okolicznościach. Wykorzystajmy te doświadczenia w przyszłości.
7. Zmieniajmy napięcie naszych emocji. Wykorzystujmy techniki odprężenia i relaksacji. Typowe ćwiczenia regulujące napięcie emocjonalne to: trening autogenny J. H. Schultza, technika relaksacji E. Jacobsona, biofeedback, medytacja oraz ćwiczenia jogi.
8. Bądźmy pozytywnie nastawieni. Kierujmy nasze myśli w dobrą stronę. Nie dajmy dojść do głowy negatywnemu nastawieniu.
Odporność psychiczna i odporność emocjonalna w sporcie są czymś dynamicznym. Możemy je rozwijać i kreować w pożądanym kierunku. Trzeba pamiętać, że nie można ich wytrenować na weekendowym kursie, a potrzebują one codziennej obserwacji i pracy nad nimi. Możemy je wzmacniać codziennym treningiem, wizualizacją trudnych sytuacji, wyrabianiem szacunku do rywala, budowaniem zaufania we własne możliwości. Budowanie odporności psychicznej wpływa na końcowy wynik zawodów sportowych w bardzo dużej mierze. Może przyczynić się do naszego zwycięstwa, kiedy to naprzeciw stoi zawodnik o podobnych umiejętnościach, ale słabszej psychice.